“Bản án chế độ thực dân Pháp” là tác phẩm nổi tiếng và có sức ảnh hưởng sâu rộng nhất của Nguyễn Ái Quốc trong giai đoạn hoạt động cách mạng tại Pháp. Tác phẩm được Người viết bằng tiếng Pháp trong khoảng 1921–1925, và xuất bản lần đầu tại Paris vào năm 1925, in tại Nhà xuất bản Librairie du Travail – một nhà in tiến bộ của phong trào công nhân châu Âu.
Là một bản cáo trạng chính luận có tính cách mạng rất cao, tác phẩm vạch trần tội ác khủng khiếp và bản chất phản động của chủ nghĩa thực dân Pháp đối với các dân tộc thuộc địa, đặc biệt là tại Việt Nam. Qua từng trang viết, Nguyễn Ái Quốc đã tố cáo các chính sách bóc lột kinh tế, áp bức chính trị, đầu độc văn hóa, tuyệt diệt nhân đạo mà thực dân Pháp áp đặt lên đất nước và con người Việt Nam.
Bằng văn phong sắc bén, châm biếm đanh thép và những dẫn chứng cụ thể, chân thực – từ thuế má, cưỡng bức lao động, tội ác chiến tranh đến những vụ đàn áp đẫm máu, Người đã biến cuốn sách thành tiếng nói đau đớn nhưng đầy khí phách của người dân mất nước, một hồi chuông cảnh tỉnh cho lương tri nhân loại và cũng là một tuyên ngôn đấu tranh mạnh mẽ cho các dân tộc bị áp bức.